Zeytin, dünya üzerindeki en eski ağaçlardan biridir ve hatta “ilk ağaç” olarak tanınır. Gerçek bir hazine niteliğinde olan ve yüzyıllardır yemek tariflerinden güzellik karışımlarına kadar pek çok alanda kullanılan zeytinyağı, adeta bir mucizedir. Bugün yemek tariflerine lezzet, vücudumuza sağlık, cildimize güzellik veren zeytinyağının tarihine giriş yaparak hakkında bilmediklerimizi öğreniyoruz.
Zeytin ağacına ilişkin en eski bulgular Ege Denizi’nde yer alan Santorini Adası’nda bulunan 39.000 senelik zeytin ağaçlarına ait fosillerdir. İlk zeytin hasadını hangi medeniyetin yaptığı hala bilinmiyor olsa da farklı topraklarda yetiştirildiği bilinmektedir. Sahra bölgesinde gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda MÖ. 12000. yüzyıla ait zeytin ağacı kalıntılarına rastlanmıştır. Mezopotamya bulgularında zeytin ağacı çizimleri görülmüş, İskender’in bu bölgeye yaptığı seferler sonucu zeytin Akdeniz’e taşınmıştır. İlerleyen dönemlerde Ege ve Akdeniz kıyılarından ticaret gemileriyle Avrupa’ya götürülmüştür.
Tarihte geriye gittiğimizde zeytinyağı üretimine dair en belirgin izler Akdeniz’de yaşayan Girit Medeniyeti’ne aittir ve MÖ 4500 senesine uzanır. Güçlü ticaret filolarına sahip olan Giritliler yağın diğer kavimlere yayılmasına öncülük etmiştir. Knossos ve Faistos saraylarının yıkıntıları arasında bulunan “Pithoi” denilen 2 metrelik yağ küpleri bunu kanıtlar niteliktedir. Küplerle beraber bulunan taş tabletlerde ise günlük zeytinyağı ticaretinin nerelere yapıldığı ve zeytinyağının nerede üretildiğine dair bilgiler yer alır.
Bilinen en eski zeytinyağı üretim tekniği, zeytinin ayakla ezilip sıcak su yardımıyla yağının alınmasıdır. Bu yöntemin kullanıldığı ilk tesis MÖ 6.yüzyıla dayanır ve İzmir’in Urla ilçesi yakınındaki Klazomenai Antik Kenti’nde yer alır. İlerleyen zamanlarda Romalılar zeytini ağır taşlarla ezerek zeytinyağı üretme tekniğini bulmuştur. Bu işlem esnasında tekerlek biçimindeki taşı döndürmek için ilk olarak insan gücünden yararlanılmıştır. Ardından hayvan gücü ve teknolojinin gelişmesi ile Arşimet vidası kullanılarak basınç sağlanmıştır. Arşimet vidasına mengene yöntemi de denir ve günümüzde hala bazı küçük işletmelerde kullanılır. Zeytinyağı sanayiinde asıl büyük gelişme 19.yüzyılda kullanılan buhar ile gerçekleşmiştir. Bu yöntem sayesinde işlenen zeytin ve dolayısıyla elde edilen yağ miktarında büyük artış olmuştur. İlerleyen dönemlerde hidrolik presleme, dizel motorları, elektrikli motorlar gibi yöntemler ile günümüzde kullanılan modern sistemlere geçiş sağlanmış ve zeytinyağı üretimi seriye bağlanmıştır.
Mitolojik anlamda zeytin figürü pek çok efsanenin içinde anlatılmıştır. Zeytinin barışı simgelemesi, Nuh Tufanı gerçekleştikten sonra beyaz bir güvercinin gagasında zeytin dalı ile gemiye gelmesi hikayesine dayanır. Hikaye, hayatın devam ettiği anlamı taşır ve zeytinin kutsal olduğuna inanılır. Kutsal kitaplarda adı geçen 5 meyveden biridir. Diğer meyveler ize hurma, nar, üzüm ve incirdir. Elbette Antik Yunan efsanelerinde de adı geçen zeytinin doğuş hikayesi, Athena ve Poseidon arasında geçen, Atina’nın koruyucusu olma yarışına dayanır. Zeus’un şehrin yeni koruyucusunu seçmek amacıyla düzenlediği yarışmada, Poseidon’un rüzgarla yarışan bir at yarattığı ve buna karşın bilgeliği temsil eden Athena’nın zeytin ağacı yaratarak hastalıklara şifa olduğu anlatılır. Bunun sonucunda tüm ülkeye zeytin ağaçları dikilmiştir.
Zeytinyağlı yemek tarifleri hala en sevdiklerimiz arasında yer alır. Zeytinyağı üretimi oldukça meşakkatli olsa da sonucunda ortaya çıkan ürüne altın gibi değer verilir. Sağlıklı zeytinyağlı yemek tarifleri tarih boyunca en sevilen yiyeceklerden olmuş ve Anadolu topraklarında en fazla tüketilen yemek tariflerinden olmuştur. Binefis ailesi olarak yapmayı da yemeyi de en sevdiklerimiz arasında zeytinyağlı yemek tarifleri yer alır. Tariflere göz atmak isterseniz kanalımıza bekleriz. 😉
Comments